สัตววัตถุ หมวดคอร์ดาตา

[teareborn]

หมวดคอร์ดาตา
สัตว์ในหมวดคอร์ดาตา (Phylum Chordata) เป็นสัตว์ที่มีพัฒนาการสูงขึ้นยิ่งกว่าหมวดอื่นๆมีลักษณะสำคัญ คือ
๑. มีโนโตคอร์ด (notochord) เป็นแท่งเค้าโครง ซึ่งต้องมีขั้นต่ำในตอนระยะใดระยะหนึ่งของชีวิต หรืออาจมีอยู่ทั้งชีวิต เซลล์ศูนย์รวมเป็นโนโตคอร์ดเป็นเซลล์ที่มีช่องว่างมากมาย โนโตคอร์ดมีเยื่อเกี่ยวข้องห่อหุ้ม สำหรับสัตว์มีกระดูกสันหลังจะมีกระดูกรุ่งโรจน์ขึ้นมาแทนที่โนโตคอร์ด และโนโตคอร์ดเจอในระยะตัวอ่อนเท่านั้น
๒. มีเส้นประสาทไขสันหลังอยู่ด้านหลังเหนือทางเดินอาหาร
๓. มีช่องเหงือกอยู่รอบๆคอหอย เป็นช่องยาวอยู่ที่ฝาผนังของคอหอย เป็นทางที่น้ำผ่านออกจากคอหอย
๔. มีระบบประสาทศูนย์กลาง
๕. มีเพศแยกอยู่คนละตัว
๖. มีสมมาตรแบบทบกัน ๒ ซีก
สัตว์ในหมวดนี้อาจแบ่งประเภทออกได้เป็น ๒ พวกใหญ่ๆเป็น สัตว์โปรโตคอร์ดาตากับสัตว์มีกระดูกสันหลัง โดยที่พวกข้างหลังนั้น เป็นพวกที่มีการนำมาใช้ผลดีทางยามาก สัตว์มีกระดูกสันหลังที่เป็นประโยชน์ทางยา อาจจำแนกแยกแยะย่อยได้อีกเป็น ๒ กรุ๊ปเป็นกลุ่มปลากับกรุ๊ปจตุบาท
กลุ่มปลา
กรุ๊ปปลา (Superclass Pisces) เป็นสัตว์น้ำ หายใจด้วยเหงือก โดยให้น้ำไหลผ่านช่องเหงือก ใช้ครีบสำหรับเพื่อการเคลื่อนและทรงตัว ส่วนใหญ่มีเกล็ดหุ้มตัว มีหัวหัวใจ ๒ ห้อง ประสาทสมองมี ๑๐ คู่ มีเส้นข้างตัวสำหรับรับความสั่นสะเทือน รูจมูกไม่ใช้หายใจ แต่ใช้ดมกลิ่น แบ่งย่อยออกเป็น ๓ ชั้น แต่ว่าที่เจอในประเทศไทยและก็มีประโยชน์ทางยามีเพียงแต่ ๒ ชั้น คือชั้นปลากระดูกอ่อน (Class Chondrichthyes) กับชั้นปลากระดูกแข็ง (Class Osteichthyes)
ชั้นปลากระดูกอ่อน
ชั้นปลากระดูกอ่อน (Class Chondrichthyes) เป็นชั้นของสัตว์มีกระดูกสันหลังที่อาศัยอยู่ในน้ำ  มีกระดูกกรุบหรือกระดูกอ่อน  หายใจด้วยเหงือก  มีช่องเหงือกเห็นได้ชัดเจน มีราว ๓-๗ คู่  ช่องเหงือกนี้อาจอยู่ด้านข้างหรือข้างล่างของลำตัว ปากอยู่ทางข้างล่างของลำตัว มีฟัน  ใช้กล้ามเนื้อลำตัวและครีบช่วยในการเคลื่อนไหว  สืบพันธุ์แบบอาศัยเพศ  มีการปฏิสนธิภายในตัว
ปลากระเบน
ปลากระเบนเป็นปลากระดูกอ่อนพวกหนึ่ง  มีหลายอย่าง  หลายสกุล  และก็หลายสกุล  มีรวมทั่วโลกราว ๔๓๐ ประเภท ในประเทศไทยมีไม่ต่ำกว่า ๒๐ ชนิด  จัดอยู่ในอันดับ Rajiformes  มีชื่อสามัญว่า ray อย่างเช่น ปลา-ปลากระเบนเจ้าพระยา  อันมีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า Dasyatis (Himantura) polylepis (Bleeker) จัดอยู่ในตระกูล Trigonidae  ซึ่งมีขนาดตัวกว้างกว่า ๒ เมตร หนักกว่า ๕๐๐ โล  เจอในแม่น้ำเจ้าพระยาตั้งแต่อำเภอบางไทร  จังหวัดอยุธยา  ไปจนถึงแม่น้ำน่าน  จังหวัดพิจิตรแล้วก็ยังพบได้อีกในแม่น้ำบางปะกงและแม่น้ำโขง

ชีววิทยาของปลากระเบน
ปลากระเบนเป็นปลาที่มีลำตัวแบน ลื่น มีเกล็ด ที่มีลักษณะเป็นปุ่มเล็กๆหรือมีผิวหนังหยาบคายเป็นลางแห่ง โดยเฉพาะอย่างยิ่งในแนวสันหลัง  ยกเว้นปลากระเบนขนุน ผิวหนังเป็นหนามปกคลุมทุกตัวโดยปกติ ปลากระเบนมีครีบอกแบออกข้างๆ ลางประเภทแผ่ออกไปจรดหัวทางข้างหน้ารวมทั้งหางทางด้านท้ายจนถึงเกือบจะเป็นวงกลมมองคล้ายจานหรือลางชนิดแผ่ยื่นออกด้านข้างเป็นปีกเหมือนนกหรือผีเสื้อ แล้วก็ลางประเภทครีบอกแผ่ไปไม่ถึงส่วนหัว ทำให้หัวแยกออกมาจากครีบอกรวมทั้งเห็นหัวโหนกเป็นลอน อย่างเช่น ปลากระเบนนก  อาจมีหรืออไม่มีครีบหลัง ไม่มีครีบหาง เว้นเสียแต่ปลากระเบนกระแสไฟฟ้า  กระเบนท้องน้ำ หรือ โรนินและโรนัน  ครีบท้องอยู่ด้านล่างตรงส่วนท้ายลำตัว จะงอยปากของปลากระเบนลางประเภทยื่นแหลม อย่างเช่น ปลากระเบนขาว ลางชนิดมนกลม อย่างเช่น ปลากระเบนไฟฟ้า หรือลางพวกเป็นแผ่แข็ง  มีฟันห่างเรียวอยู่สองข้าง ดังเช่น ปลาฉนาก ส่วนใหญ่ปลากระเบนมีตาอยู่ด้านบน  มีลางจำพวกที่ตาอยู่ข้างๆหัว ยกตัวอย่างเช่น ปลากระเบนนก ปลากระเบนราหู ด้านหลังตาเป็นช่องหายใจ ปากและก็จมูกอยู่ด้านล่าง ลางชนิดมีปากที่ยึดหดได้บ้าง  ระหว่างปากกับจมูกมีร่องเชื่อมถึงกัน  ช่องเหงือกมี ๕ คู่  อยู่ถัดไปทางท้ายของปาก  ฟันเป็นฟันบด หน้าตัดเรียบหรือเป็นปุ่มเล็กๆเรียงเป็นแถวๆหลายแนว   อยู่ทั้งยังด้านบนรวมทั้งข้างล่างของขากรรไกร  ทวารร่วมเป็นช่องยาวรีค่อนไปทางด้านหลัง ถัดลงไปมีรูท้องเล็กๆ๒ รู  ตัวมีของลับเป็นแท่ง เรียกกันว่า ตะเกียบ อยู่ด้านในของครีบท้องทั้งยังซ้ายและก็ขวา หางปลากระเบนอาจเรียวยาว สั้นบ้าง ยาวบ้าง มักมีผิวหยาบหรือตะปุ่มตะป่ำ ลางประเภทอาจมีแผ่นหนังบางๆอยู่ด้านบนแล้วก็ด้านล่างของหาง   อาจมีเงี่ยงหางยาวและแหลมคม ๑-๔ อัน   บนหางตอนใกล้ลำตัว โคนเงี่ยงหางมีต่อมน้ำพิษอยู่ เมื่อถูกแทงจะรู้สึกเจ็บปวด เงี่ยงหางนี้เจอเฉพาะในปลากระเบนวงศ์ Trygonidae (Dasyatididae)  และปลากระเบนนก สกุล Myliobatidae
ปลากระเบนในน่านน้ำไทย
ปลากระเบนที่พบในน่านน้ำของเมืองไทยมีราว ๔๐ จำพวกมีเพียงแต่ ๕ ชนิดที่พบในน้ำจืด ยิ่งกว่านั้นพบในน้ำเค็ม มักอาศัยอยู่กับพื้นท้องน้ำที่เป็นดินโคลนทรายหรือดินปนทราย   กินสัตว์ที่อยู่ตามพื้นใต้ท้องน้ำเป็นอาหาร อย่างเช่น กุ้ง หอย ปู ปลา ตลอดจนเพรียงแล้วก็หนอนต่างๆ
สมุนไพร
ปลากระเบนที่รู้จักกันดีจัดอยู่ใน ๔ สกุล เป็น
๑.ปลากระเบนในตระกูล Trigonidae  (Dasytididae) เช่น
ปลากระเบนขาว Dasyatis signifier (Campagno et Roberts)
ปลากระเบนเสือ Dasyatis (Himantura) gerrardi (Gray)
ปลากระเบนธง Dasyatis (Pastinachus) sephen (Forsskal)
ปลากระเบนทองคำ Taeniura lymma (Forsskal)
ปลากระเบนขนุน Urogymnus africanus (Bloch et Schneider)
๒.ปลากระเบนในวงศ์ Myliobatidae อาทิเช่น
ปลากระเบนค้างคาว Aetomylaeus maculatus (Gray)
ปลากระเบนค้างคาว Aetomylaeus niehofii (Bloch et Schneider)
ปลากระเบนค้างคาว Aetomylaeus narinari (Euphrasen)
ปลากระเบนจมูกวัว หรือปลายี่สน Rhinoptera javanica Muller et Henle
๓.ปลากระเบนในสกุล Mobulidae เช่น
ปลากระเบนราหู Mobula japonica (Muller et Henle)
ปลากระเบนราหู Mobula diabolus (Shaw)
๔.ปลากระเบนในวงศ์ Torpenidinae อาทิเช่น
ปลากระเบนไฟฟ้า หรือปลาเสียว Narke dipterygia (Bloch et Schneider)
ปลากระเบนไฟฟ้า หรือปลาเสียว (Temera hardwickii Gray)
ปลากระเบนไฟฟ้า หรือปลาเสียว (Narcine indica Henle)
ผลดีทางยา
หมอแผนไทยใช้ "หนังปลากระเบน" และก็ "เงี่ยงปลากระเบน"  เป็นเครื่องยาสำหรับปรุงยาหลายตำรับหลายขนาน แบบเรียนคุณประโยชน์ยาโบราณว่า หนังปลากระเบนมีรสมัน  คาว มีสรรพคุณขับเลือด แก้ซาง ส่วนเงี่ยงปลาปลากระเบนมีรสเย็น มีคุณประโยชน์ดับพิษรอยดำ ตำราเรียนยาแผ่นจารึกวัดราชโอรสารามให้ยาแก้ซางขนานหนึ่งเข้า "หนังกเบน" เป็นเครื่องยาด้วย ดังนี้ อนึ่งเอานอแรด เขากวาง หนังกเบน ผมคน หวายตะค้า  รากมะแว้ง ยาทั้งนี้ขั้ว ตรีกะเหม็นตุก กเทียม เอาเท่าเทียมกัน ทำเปนจุณ บดลายสุราปัดกวาด แก้ละอองแล แก้ทรางช้างทั้งผอง หายอย่าสนเท่เลย วิเสศนักแล ฯ ในพระตำราธาตุวิภังค์ให้ยาแก้พิษไข้รอยแดงทั้งหมดไว้ขนานหนึ่ง ชื่อ "ยาจักรวาลฟ้ารอบ" ยาขนานนี้เข้า "เงี่ยงปลากระเบน" เป็นเครื่องยาด้วย นอกจากนั้น  อดีตใช้หนังปลากระเบนขัดไม้หรือเขาสัตว์แทนกระดาษทราย   น้ำมันจากตับปลากระเบนก็ใช้ประโยชน์ได้เหมือนกับน้ำมันจากตับปลาประเภทอื่น  ส่วนครีบปลากระเบนกินได้เช่นเดียวกับครีบปลาฉลามซึ่งคนจีนนิยมกินกัน รวมทั้งเรียกกันว่า "หูฉลาม"

Tags : สมุนไพร