สัตวัตถุ มดลี่

[teareborn]

มดลี่
มดลี่เป็นแมลงพวกมด
มีชื่อวิทยาศาสตร์ว่า crematogsterdoheniiMayr
จัดอยู่อยู่วงศ์  Formicidae เวลาเดินจะยกท้องอืดท้องเฟ้อตั้งฉากกับลำตัว  ครั้งคราวก็เลยเรียก มดก้นงอน
ชีววิทยาของมดลี่
มดลี่ที่เป็นมดงานมีลำตัวยาวราว ๓.๕-๕ มม.  สีแดงผสมน้ำตาลหรือสีสนิมเหล็ก  นอกจากหนวดรวมทั้งปลายท้อง  ท่อนหัวโต  ทึบ  ไม่วาว  สะท้อนแสง  มีร่องเป็นลายเส้นทอดไปตามความยาวของหัว  และก็เส้นจะห่างบานออกไปทางท้ายของหัว  กรามมีลายเส้นตามทางยาว  ริมฝีปากบนโค้ง  ขอบขอบหน้าตัดตรง  และมีขนละเอียดตามขอบตาเล็กกลม  สีน้ำตาลแก่  อยู่บริเวณราวตรงกลางหัว  หนวดยาวจากหัว  หนาดยาวจากถึงอกปล้องที่ ๒ โคนหนวดมีขนสีส้มผสมแดงอ่อนกระจัดกระจายอยู่หัว  อกสีทึบ  ไม่เป็นมัน  ค่อนข้างจะแคบรวมทั้งแบนทางข้างๆ  อกปล้องแรกมีขอบยื่นไปทางด้านข้าง  รวมทั้งขอบนี้จะไปเชื่อมกับส่วนหน้าขอบอกปล้องกึ่งกลาง  มีลักษณะโค้งนูนอกกทางข้างหน้า  มีรอยย่นแล้วก็จุดเล็กๆเป็นลายกระจัดกระจายทั่ว  อกบ้องกึ่งกลางมีลัษณะเป็นสี่เหลี่ยมเมื่อมองดูทางด้านหลัง  ยาวมากกว่ากว้าง  รวมทั้งมีขอบเว้าเข้าเล็กน้อย  มีรอยย่นแล้วก็จุดเล็กๆเป็นลายกระจัดกระจายอกปล้องที่ ๓ กว้างมากกว่ายาว  มีร่องเป็นลายเส้นทอดไปตามยาว  ช่วงท้ายของอกยื่นเป็นมุม  แล้วก็มีหนามเล็กๆยื่นไปทางด้านท้องข้างละอัน  หนามนี้โค้งลงนิดหน่อย  ปลายของปล้องที่ ๓ ตัดตั้งฉากลงไปติดส่วนท้อง มีลักษณะเรียบรวมทั้งเป็นเงา  ขายาวประมาณความยาวของลำตัว  โหนกบนท้องบ้องแรกกว้าง  แล้วก็ปลายแบน  ด้านข้างสอบลงและมีตุ่มเล็กๆกลมๆที่ปลาย  โหนบนท้องปล้อยที่ ๒ สั้นมากมาย  ตรงกลางเป็นร่องท้องโตยาวราว ๑ ใน ๓ ของลำตัว  มีลัษณะวาว  สะท้อนแสง  รวมทั้งมีรูปจุดเล็กๆละเอียดกระจัดกระจายอยู่ทั่ว มดลี่ชนิดนี้อาศัยทำรังดินผสมเศษวัสดุจากพืชอยู่บนต้นไม้  ลางครั้งบางทีอาจเจอรังใหญ่ขนาดใกล้เคียงกับลูกฟุตบอล  กินสัตว์เล็กๆเป็นอาหาร  แล้วก็ถูกใจเลี้ยงเพลี้ยเพื่อดื่มน้ำหวานจากเพลี้ย มดลี่ชนิดย่อย crematogsterdoheniiregenhoferiMayr  มีลัษณะต่างๆแบบเดียวกันมาก  ยกเว้นท้องที่มีสีดำตลอด

ผลดีทางยา
สมุนไพร แพท์แผนไทยรู้จักใช้ "รังมดลี่" เป็นเครื่องยาด้วย  เช่นในพระตำราไกษพให้ยาแก้ษัยปลวกขนานหนึ่ง  ดังนี้ ถ้าเกิดจะแก้  เอาใบส้มช่า ๑ ใบมะขาม ๑ ใบส้มป่อย ๑ ใบส้วเสี้ยว ๑ ใบส้มสันดาน ๑ ใบส้มสลุง ๑ ใบมะตาดเครือ ๑ สิ่งกำมือ  ใบมะกา ๓ กำมือ  รังมดลี่ ๑ แท่นปลวก ๑ แท่น  สมอทั้ง ๓ หัวหอม ๑ สิ่ง ละเท่าอายุคนเจ็บ  เทียนดำหนัก ๑ บาท  ขมิ้นอ้อย ๑ ไพล ๑ รากโคนงแตก ๑ หนักสิ่งละ ๓ ตำลึง รวมยา ๑๖ สิ่งนี้ ต้มตามแนวทางให้กิน แก้ไกษพปลวกทำให้จับสบัดร้อนสบัดหนาว หากจะทุเลาแชกดีเกลือตามสมุฏฐาน ธาตุหนักเบาให้รับประทานลงจนถึงสิ้นโทษร้าย  แล้วจึงเอายาประจำธาตุให้รับประทานถัดไป